Guerilla in de jungle van Nieuw-Guinea
Jarenlang hield een groep guerrilla’s stand in de jungle van Nieuw-Guinea. Een van hen was de verzetsvrouw Koos Ayal. Ondanks alle ontberingen overleefde zij als een van de weinigen van de verzetsgroep de Japanse bezetting.
De Molukse Koos Ayal werd geboren op het eiland Nusalaut. Vanaf haar zesde groeide ze op in Manokwari op Nieuw-Guinea (Papoea) bij haar oom en tante. Haar oom Nahuwae was daar bestuursambtenaar, en dus in dienst van het Nederlandse gouvernement.
Nahuwae had na de Japanse invasie van Java in maart 1942 orders gekregen om voorbereidingen te treffen voor een guerrillastrijd op Nieuw-Guinea. Hij moest wapen-, munitie- en voedseldepots aanleggen in de jungle en een groep guerrillastrijders vormen. De zestienjarige Ayal sloot zich aan bij deze groep van 62 personen. Toen de Japanners op 12 april 1942 de haven van Manokwari binnenvoeren waren zij al in de jungle.
Vanuit de jungle pleegden de guerrillastrijders gewapend verzet. Zij voerden onder andere aanvallen uit op kampementen van Japanners, om aan munitie en levensmiddelen te komen. Ayal was ook gewapend en nam deel aan deze aanvallen. Daarnaast had zij de taak om gewonden te verzorgen, te koken en kleding te herstellen voor de rest van de guerrilla’s.
De verzetsgroep leefde een opgejaagd bestaan. Ziektes en voedseltekorten teisterden de guerrilla’s, die van schuilplaats naar schuilplaats moesten trekken. Gaandeweg stierven meerdere leden van de groep als gevolg van ontberingen. Tijdens een tocht naar het westen van Nieuw-Guinea werd besloten om de groep in tweeën te splitsen om de kans te verkleinen in handen van de Japanners te vallen. De groep waartoe Ayal behoorde werd in april 1944 aangevallen door de Japanners. Als een van de weinigen wist zij te ontkomen en trok drie dagen lang alleen door de jungle om de andere groep terug te vinden.
Amerikaanse troepen waren eind april 1944 geland in Hollandia (Jayapura), de hoofdstad van Nieuw-Guinea. Toen zij later dat jaar hoorden dat er nog guerrilla’s actief waren in de jungle, werd een zoekactie opgezet. In september datzelfde jaar werden de zeventien overgebleven strijders, waaronder Ayal, gevonden. Op 4 oktober 1944 werden zij door de geallieerden naar Hollandia gebracht.
